زندگینامه محمد اکبر ارزانی معروف به شاه ارزانی

« محمداکبر ارزانى بن میر مقیم دهلوى»، معروف به شاه ارزانى، از مشاهیر حکما و اطباى قرن یازدهم و دوازدهم هجرى مى‏باشد که با غور عمیق در متون علوم فلسفى و طبیعى قدماء و تفحص دقیق در کتب طبى ایشان و تجربه سال‏هاى متمادى طبابت تجربى و تجربه علمى، صاحب پشتوانه‏اى کامل و به‏یادماندنى در آموزه‏هاى حکیمان و طبیبان گذشته است که در دوره‏اى کتب خواندنى این تعالیم ارزشمند را براى آیندگان به یادگار گذاشته است.

بنا بر آنچه پرفسور حکیم نیر واسطى در کتاب« تاریخ روابط پزشکى ایران و پاکستان» نوشته وى از جمله پزشکانى است که در زمان پادشاهى اورنگ زیب، شیراز را به قصد هند و همکارى با دربار پادشاه فرهنگ‏پرور ذکرشده ترک نمود( تاریخ روابط پزشکى ایران و پاکستان، ص 643).
بااین‏حال، از زوایاى پنهان و ناپیداى زندگى این مرد بزرگ و عالم و طبیب زبردست چیزى در دست نمى‏باشد، اما آنچه مهم است آثار گران‏قدرى است که در طب سنتى از خود به یادگار گذاشته است و جایگاه رفیعى را به خود اختصاص داده است؛ به‏گونه‏اى که تحقیقات علمى و تجربیات عملى او توانسته است بزرگانى چون حکیم میر محمدحسین عقیلى خراسانى صاحب« خلاصة الحکمة» و« مخزن الادویة» را تحت تأثیر قرار دهد تا آنجا که این عالم جلیل القدر در تألیفات خود مکرر از حکیم ارزانى و نظرات طبى او نام برده و خواننده را مشتاق مطالعه آثار او مى‏کند.
آثار
1. تلخیص طب النبى( ع)( طب النبى نگاشته سیوطى است که حکیم ارزانى آن را خلاصه نموده است)؛
2. طب اکبرى یا طب الاکبر؛
3. تعاریف الامراض( حدود الامراض)؛
4. میزان الطب( تألیف در سال 1113 ق)؛
5. مفرح القلوب؛
6. مجربات اکبرى؛
7. مجربات هندیه؛
8. قرابادین قادرى( آن را در سال 1126 ق، تألیف کرده و به نام مرادش، عبد القادر گیلانى نامیده است و ظاهراً آخرین تألیف طبى او بوده است).